Serbest meslek kazancının matrah tespitinde serbest meslek geliri ve indirilebilecek giderler önemlidir. Matrah tespitinin ayrıntılarını bu yazıda anlattık.
Gelir Vergisi Kanunu, 65. maddesinde serbest meslek faaliyeti için “sermayeden ziyade şahsi mesaiye, ilmi veya mesleki bilgiye veya ihtisasa dayanan ve ticari mahiyette olmayan işlerin işverene tabi olmaksızın şahsi sorumluluk altında kendi nam ve hesabına yapılması” der. 65. maddde aynı zamanda, serbest meslek faaliyetlerinin doğurduğu tüm kazançları serbest meslek kazancı olarak tanımlar.
Gelir Vergisi Kanunu, serbest meslekte kazancın tahsil edilmesini esas kabul eder. Bu nedenle serbest meslek makbuzu, hizmet bedeli tahsil edildikten sonra düzenlenmelidir. Serbest meslek makbuzunun düzenlenmesinin ardından gelirin serbest meslek kazanç defterine işlenmesi gerekir. Katma Değer Vergisi Kanunu ise vergiyi, malın teslimi ve hizmetin ifasının doğurduğunu söyler. Kısacası serbest meslek sahibi hizmetini sunduktan sonra bedelini tahsil etmese de KDV doğar. Bu durumda da bir serbest meslek makbuzunun düzenlenmesi ve makbuzda KDV tutarına yer verilmesi gerekir. Makbuza not olarak “X TL tutarında hizmet yapılmasına ilişkin olup bedeli tahsil edilmemiştir.” gibi bir cümle eklenebilir. Eğer KDV tutarı için önceden makbuz düzenlenmiş ancak hizmet bedeli sonradan alınmışsa tahsilat esnasında, serbest meslek makbuzunun tahsil edilen tutarı kadar tekrar düzenlenmesi gerekir. Bu durumda ise makbuza “KDV için X gün ve Y sayılı serbest meslek makbuzu düzenlenmiştir.” ifadesi eklenebilir.
Gelir Vergisi Kanunu, serbest meslek kazancını “bir hesap dönemi içinde serbest meslek faaliyeti karşılığında tahsil edilmiş ve para ile temsil edilebilen menfaatler ile yapılan giderler arasındaki fark” olarak ifade eder. Buradan hareketle serbest meslek kazancının, serbest meslek erbabının gelir ve gideri arasındaki pozitif fark olduğunu söyleyebiliriz. Tam da bu nedenle, serbest meslek kazancından bahsediyorsak gelir ve giderlerin de ne olduğunu da bilmeliyiz.
Serbest meslek kazancı, serbest meslek kazanç defteri ile tespit edilir. Serbest meslek defteri, 2018 senesi itibarıyla gelir ve giderlerin ayrı bölümlerde kayıt olduğu Defter Beyan Sistemi’nden dijital olarak tutulmaya başladı. Serbest meslek faaliyetinde gelirin tahsil esasına göre tespit edildiğini söylemiştik. Bu tahsil nakit olmasa bile aşağıdaki durumlar tahsil niteliğindedir ve bu durumlarda serbest meslek makbuzu düzenlenmelidir:
Gelir Vergisi Kanunu’nun 68. maddesi, serbest meslek kazancının tespiti sırasında aşağıda giderlerin hasılattan indirilmesini söyler:
Para ve vergi cezaları ile serbest meslek sahiplerinin işlediği suçlardan doğan tazminatlar gider olarak indirilemez.
Serbest meslek kazancı tespit edilirken dikkate alınacak giderler ve beyanname üzerinden yapılacak indirimler birbirinden farklıdır. Serbest meslek kazancından beyanname üzerinde indirim yapılabilecek konuları aşağıda sıralıyoruz:
Gelir Vergisi Beyannamesi üzerinde bu indirimlerin yapılabilmesi, yıllık beyanname ile bildirilecek gelirin varlığına bağlıdır. Serbest meslek çalışması zararla sonuçlanırsa bu indirimler uygulanamaz. Ayrıca indirimlerin, ilgili mevzuatta belirtilen şartları taşıması da gerekir.
Gelir ve giderlerini kolayca takip edip enerjini işine büyütmeye ayırmak istiyorsan MikroX’i 15 gün ücretsiz olarak deneyebilirsin.